بررسی جوانه زنی بذر و شناسایی و تعیین مقدار اسید های چرب و ‏ روغن های اسانسی دو ‎گونه سرده پونه سا بومی ایران

گیاهان جنس پونه ساnepeta) )، با حدود 300 گونه یکی از بزرگترین اعضای تیره نعناعیان (lamiaceace) می باشند. ایران با داشتن 75 گونه نپتا که 53% از آنها بومی هستند، بیشترین پراکنش را از نظر گونه های این جنس دارد. با توجه به اینکه یافته درباره جوانه زنی این جنس در دنیا اندک می باشد، در بخش ابتدایی این پژوهش برای اولین بار به بررسی جوانه زنی بذر گونه های (پونه سای ماهانی) nepeta mahanensis و (پونه سای برگ دار) nepeta bracteata benth. برای دستیابی به شرایط بهینه میزان جوانه زنی پرداخته شده است. به همین منظور، در شرایط آزمایشگاهی تاثیر پیش تیمارسرما، در دمای °c 4 بر روی جوانه زنی بذرها بررسی شد. براساس نتایج بدست آمده بیشترین درصد جوانه زنی در بذر های پونه سای ماهانی پس از تیمار در دمای °c 4 به مدت چهار ماه مشاهده شد، به طوری که 8 روز پس از کشت بذر ها جوانه زنی 75% گزارش شد. در بذر های پونه سای ماهانی تیمار شده به مدت دوماه در دمای °c 4 و همچنین بذرهای تیمار شده به مدت دو ماه در دمای °c 4 پس از پیش تیمار آنها به مدت 36 ساعت در دمای °c 4- ، درصد جوانه زنی به ترتیب 67% و 58% بدست آمد. نظر به اینکه اسید های چرب غیر اشباع از ترکیبات با ارزشی می باشند که در گیاهان یافت می شوند، در بخش دوم این پایان نامه سنجش کمی و کیفی اسید های چرب دو گونه مورد توجه بوده است. بدین منظور، دو گونه پونه سا از زیستگاه طبیعی آنها جمع آوری شد. از روغن اندام های بذر، گل، برگ، ساقه و ریشه برای بررسی اسید های چرب و مقایسه آنها استفاده شد. روغن اندام های مختلف این گیاهان پس از خشک شدن، با n- هگزان استخراج و بعد از صابونی سازی و متیله کردن، محتوای اسید های چرب آزاد آنها به روش های gc-ms و gc مورد بررسی قرار گرفت. بیشترین محتوای روغن 27% در بین تمامی اندام های مورد مطالعه در بذر ها و بذر پونه سای ماهانی بدست آمد. میزان اسید های چرب امگا-3، با بیشترین مقدار در بذر ها و گل ها به ترتیب 12/67% و57 33% وزن روغن سنجش شد. در بخش پایانی به تعیین مقدار و شناسایی اجزای روغن اسانسی حاصل از نمونه های جمع آوری شده این دو گونه از رویشگاه طبیعی آنها پرداخته شد. در تحقیق حاضر از روش تقطیر با آب ‏ برای استخراج اسانس بخش های هوایی ‏استفاده شد و نمونه های اسانس به روش gc-ms آنالیز و اجزای آنها شناسایی شد. 29 ترکیب در اسانس پونه سای ماهانی شناسایی شد که مجموعا 41/97% محتوای کل روغن اندام های هوایی را تشکیل می داد. اجزای اصلی و غالب را در اسانس این گونه به ترتیب : 1و8- سینئول (09/43 درصد)،1-استوکسی میو دزرت-3- ان (47/20 درصد)، بتاپینن (41/8 درصد)، آلفاپینن (20/4 درصد) تشکیل می دادند. باتوجه به خواص آنتی اکسیدانی 1و8 سینئول به نظر می رسد اسانس این گیاه می تواند به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی مورد استفاده دارویی قرار گیرد. 34 ترکیب در اسانس پونه سای برگدار شناسایی شد که در مجموع 84/99% محتوای کل روغن را تشکیل می دادند. اجزای اصلی و غالب را در اسانس این گونه به ترتیب: جرماکرن دی (74/14 درصد)، بی سیکلوجرماکرن (16/13)، کاریوفیلن اکساید (25/12 درصد)، z- کاریوفیلن (96/9 درصد)، اسپاتولنول (22/7 درصد)، پولگون(017/7 درصد)تشکیل می دادند. با توجه به اثرات بازدارندگی کاریوفیلن اکساید روی رشد قارچ های پوستی و محتوای بالای این ترکیب در اسانس این گونه، می توان از آن به عنوان یک داروی طبیعی استفاده نمود.